Verba volant, scripta manet
Słowa ulatują, pismo pozostaje
Aktualności
20 kwietnia 2015 r.
Trybunał Konstytucyjny uznał wystawianie bankowych tytułów egzekucyjnych za niezgodne z zasadą równego traktowania
Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2015 r., sygn. P 45/12 uznano Art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – ustawy Prawo bankowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 128) za niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy te utracą moc obowiązującą z dniem 1 sierpnia 2016 r.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że prawo do wystawiania BTE jest przywilejem banków, naruszającym zasadę równego traktowania (art. 32 ust. 1 Konstytucji) w trzech aspektach. A mianowicie w relacji między bankiem a jego klientem, w relacjach między bankami, jako wierzycielami a pozostałymi podmiotami będącymi wierzycielami oraz w relacjach między dłużnikami banków i dłużnikami innych podmiotów 1.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że bank i jego klient mają wspólną cechę istotną – są stronami prywatnoprawnego stosunku zobowiązaniowego, który jest oparty na zasadzie prawnej (formalnej) równości i autonomii woli stron. Powinny mieć więc równe, co do zasady, możliwości obrony swych praw i interesów wynikających z zawartej umowy. Tymczasem bank sam wydaje tytuł egzekucyjny, zastępujący orzeczenie sądu, z pominięciem merytorycznego rozpoznania sprawy, w czasie którego klient mógłby podnieść merytoryczne zarzuty. Klient może bronić się przed BTE tylko wytaczając powództwo przeciwegzekucyjne (art. 840 k.p.c.), ponosząc w związku z tym pełną opłatę stosunkową (5 % od wartości roszczenia) i cały ciężar dowodzenia – w warunkach prowadzenia przeciwko niemu egzekucji wiążącej się z zajęciem majątku.
Dlatego Trybunał Konstytucyjny uznał zakwestionowane przepisy ustawy Prawa bankowego stanowiące podstawę wystawiania BTE za niezgodne z zasadą równego traktowania.
-
Jak zatem ww. wyrok Trybunału Konstytucyjnego wpływa na dotychczasowe i przyszłe oświadczenia Klientów o poddaniu się egzekucji na podstawie art. 97 ust. 2 ustawy Prawa bankowe?
Pewne jest, że po dniu 1 sierpnia 2016 r. bank nie będzie mógł już wystawić BTE w oparciu o oświadczenie Klienta o poddaniu się egzekucji na podstawie art. 97 ust. 1 ustawy Prawo bankowe i wszcząć postępowania egzekucyjnego, w związku z uznaniem tego przepisu za niezgodny z konstytucją.
Mniej klarownie przedstawiają się natomiast te sytuacje, które dotyczą postępowań sądowych wszczętych na podstawie BTE do dnia 1 sierpnia 2016 r. lub tych będących w trakcie postępowania egzekucyjnego. Do czasu wprowadzenia przez ustawodawcę przepisów intertemporalnych na chwilę obecną sprawa pozostaje bowiem otwarta. Ustawodawca może dopuścić stosowanie przepisów dotychczasowych do postępowań wszczętych ale nie zakończonych przed 1 sierpnia 2016 r. lub też uznać że postępowania takie nie mogą być dalej prowadzone w oparciu o BTE.
-
Trybunał Konstytucyjny ogłaszając ww. wyrok zwrócił uwagę, że banki, poza BTE, dysponują szerokim zestawem środków zabezpieczenia kredytów w szczególności wekslem, który może stać się podstawą wydania nakazu zapłaty w trybie art. 491 i art. 492 Kodeksu postępowania cywilnego. Przyjrzyjmy się zatem bliżej innym alternatywnym instrumentom zabezpieczającym wierzytelności banków, które mogą zastąpić dotychczasowe BTE:
-
Zabezpieczenie w postaci weksla
Klient (kredytobiorca) może jako zabezpieczenie wierzytelności wynikającej ze czynności bankowej wystawić weksel własny, w szczególności weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową, uprawniającą Bank do wypełnienia weksla tylko w określonych przypadkach.
-
oświadczenie o poddaniu się egzekucji w drodze aktu notarialnego na podstawie art. 777 § 1 pkt 4 i 5 Kpc.
Klient (kredytobiorca) może dobrowolnie złożyć oświadczenie o poddaniu się egzekucji w formie aktu notarialnego w odniesieniu do obowiązku m.in. zapłaty sumy pieniężnej - art. 777 § 1 pkt 4 i 5 Kpc. Na podstawie takiego tytułu wykonawczego można prowadzić egzekucję tylko do wysokości kwoty wymienionej w akcie, nie zaś do kwoty rzeczywiście uzgodnionej przez strony umowy. Mankamentem tego zabezpieczenia mogą być koszty notarialne sporządzenia oświadczenia o poddaniu się egzekucji bowiem koszt jest uzależniony od wartości przedmiotu czynności. Maksymalne stawki taksy notarialnej określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz. U. 2013 r., poz. 237).
Obecnie trwają konsultacje z Ministrem Sprawiedliwości nad podjęciem prac w celu ustalenia jednolitej maksymalnej stawki taksy notarialnej za sporządzenie aktu notarialnego, w którym dłużnik poddaje się egzekucji. Docelowo opłata za sporządzenie takiego oświadczenia byłaby zbliżona do opłaty od wniosku o nadanie klauzuli wykonalności (50 zł)
-
Podsumowanie:
Likwidacja możliwości wystawiania BTE z pewnością spowoduje, że Banki zechcą zastąpić powstałą w ten sposób „dziurę” w zabezpieczeniach innymi rodzajami zabezpieczeń wymienionymi powyżej. Najbardziej prawdopodobne jest zastąpienie oświadczenia o poddaniu się egzekucji na podstawie art. 97 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, żądaniem udzielenia przez Klienta weksla in blanco. Procedura dochodzenia wierzytelności z weksla, który zostanie poprawnie wypełniony, jest bowiem podobna jak przy dochodzeniu wierzytelności na podstawie BTE. Wystawienie weksla własnego w porównaniu z oświadczeniem o poddaniu się egzekucji w formie aktu notarialnego jest też znacznie tańsze.
Wystawienie weksla in blanco rodzi też pewne niebezpieczeństwa, o których każdy Klient Banku powinien pamiętać. Przede wszystkim należy każdorazowo przy sporządzaniu weksla spisać także deklarację wekslową, która będzie precyzyjnie określała min. do jakiej kwoty i do kiedy Bank jest uprawniony wypełnić weksel in blanco. Po drugie należy upewnić się w jaki sposób Bank będzie przechowywał weksel aby uniemożliwić jego wykorzystanie przez nieuprawnione osoby lub jego kradzież. Po trzecie w przypadku całkowitej spłaty kredytu należy od Banku żądać natychmiastowego zniszczenia weksla (najlepiej przy Kliencie).
Kancelaria Radcy Prawnego
Grzegorz Solski
ul. Encyklopedyczna 16/59
01-990 Warszawa
Tel. 604 465 405
e-mail: solski.grzegorz@gmail.com